UBND TP Hà Nội đang lấy ý kiến người dân và các tổ chức về dự thảo khung giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, với lộ trình điều chỉnh đáng chú ý: tại khu vực phường, mức thu dự kiến từ 6.000 đồng/người/tháng hiện nay sẽ tăng lên 21.000 đồng trong năm 2025 và tối đa 43.000 đồng vào năm 2026. Ở xã, mức thu dự kiến tăng lên 10.000 đồng vào năm 2025 và 23.000 đồng vào năm 2026.
Hiện mức giá đang áp dụng theo Quyết định 54 (31/12/2016): cá nhân cư trú ở phường nộp 6.000 đồng/người/tháng (tương đương 24.000 đồng/hộ nếu tính 4 người), còn xã là 3.000 đồng/người/tháng (12.000 đồng/hộ). Dự thảo mới đồng thời quy định giá dịch vụ đối với cơ quan, tổ chức, cơ sở sản xuất – kinh doanh là 1.175 đồng/kg, tính theo lượng rác phát sinh thực tế.
Lý giải đề xuất tăng giá, thành phố cho rằng mức thu hiện hành “chưa tính đúng, tính đủ” chi phí cho toàn bộ quy trình thu gom – vận chuyển – xử lý. Số liệu Sở Tài chính cho thấy năm 2024, tổng thu phí gần 568 tỷ đồng, trong khi chi cho công tác này xấp xỉ 2.300 tỷ đồng (gấp 4 lần). Khoảng chênh lớn khiến ngân sách phải bù đắp đáng kể trong nhiều năm.
Một căn cứ pháp lý quan trọng được viện dẫn là Khoản 6 Điều 79 Luật Bảo vệ môi trường 2020, theo đó hộ gia đình, cá nhân phải chi trả chi phí thu gom – vận chuyển – xử lý dựa trên khối lượng hoặc thể tích rác đã phân loại. Việc điều chỉnh giá theo lộ trình được thành phố đánh giá là bước chuẩn bị để tiến tới cơ chế “trả tiền theo lượng phát thải”, đồng thời khuyến khích giảm rác và phân loại tại nguồn.
So với một số địa phương có điều kiện kinh tế – xã hội tương đồng, mức thu gom rác của Hà Nội hiện thấp hơn. TP HCM đang áp dụng mức thu theo hộ gia đình 84.000 đồng/tháng; Hải Phòng 40.000 đồng; Hưng Yên 60.000 đồng (phường) và 40.000 đồng (xã); Đà Nẵng 30.000 đồng; Quảng Nam 30.000 đồng. Hà Nội cho rằng việc thu hẹp khoảng cách này là cần thiết để đảm bảo tính công bằng và bền vững tài chính cho dịch vụ công.
Về năng lực xử lý, Hà Nội phát sinh khoảng 7.500 tấn rác sinh hoạt mỗi ngày. Hai nhà máy điện rác Thiên Ý (Nam Sơn) và Seraphin (Xuân Sơn) đã đưa vào vận hành, tổng công suất hơn 6.200 tấn/ngày, đồng phát 120 MW điện. Cùng với đó, thành phố đang thay thế, bổ sung phương tiện chuyên dụng để nâng chất lượng thu gom – vận chuyển trong khu vực nội đô.
Từ các căn cứ nêu trên, Hà Nội đánh giá lộ trình tăng giá là “cần thiết” nhằm giảm gánh nặng ngân sách, nâng cao ý thức cộng đồng trong giảm phát thải và phân loại rác, đồng thời tiệm cận cơ chế tính phí theo khối lượng trong tương lai gần. Dự thảo đang được lấy ý kiến rộng rãi trước khi trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và ban hành.
